Pawieł Graczow

Paweł Graczow

Павел Сергеевич Грачёв

generał armii
Data i miejsce urodzenia	1 stycznia 1948 Rwy
Data i miejsce śmierci	23 września 2012 Krasnogorsk
Przebieg służby
Lata służby	1965–2007
Siły zbrojne	Armia Radziecka Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej
Stanowiska	dowódca: 345 Samodzielnego Pułku Powietrznodesantowego, 103 Gwardyjskiej Dywizji Powietrznodesantowej, wojsk powietrznodesantowych, wiceminister i minister obrony
Główne wojny i bitwy	interwencja radziecka w Afganistanie, I wojna czeczeńska
Późniejsza praca	doradca w „Roswoorużenije” (Rosoboroneksport)
Odznaczenia

Pawieł Siergiejewicz Graczow, ros. Павел Сергеевич Грачёв (ur. 1 stycznia 1948 we wsi Rwy, zm. 23 września 2012 w Krasnogorsku w obwodzie moskiewskim) – radziecki i rosyjski dowódca wojskowy, generał armii (pierwszy w historii Rosji), minister obrony FR (1992–1996), Bohater Związku Radzieckiego (1988).

Życiorys

Początki służby

Po ukończeniu szkoły średniej w 1964, rozpoczął służbę wojskową wstępując w 1965 do Riazańskiej Wyższej Szkoły Dowódczej Wojsk Powietrznodesantowych. Uczelnię ukończył w 1969 z wyróżnieniem w specjalnościach: „dowódca wojsk powietrznodesantowych” i „referent-tłumacz języka niemieckiego”. W latach 1969–1971 służył jako dowódca plutonu rozpoznawczego w 7 Gwardyjskiej Dywizji Powietrznodesantowej w Kownie. 1971–1975 – dowódca plutonu (do 1972), a następnie kompanii kursantów w macierzystej Riazańskiej Wyższej Szkole Dowódców Wojsk Powietrznodesantowych. 1975–1978 – dowódca szkoleniowego batalionu, a następnie szkoleniowej dywizji powietrznodesantowej. 1978–1981 – słuchacz Akademii Wojskowej im. Michaiła Frunzego w Moskwie (którą ukończył z wyróżnieniem). 1983–1985 – szef sztabu i zastępca dowódcy 7 Gwardyjskiej Dywizji Powietrznodesantowej w Kownie.

Wojna w Afganistanie

Od 1981 służył w Ograniczonym Kontyngencie Wojsk Radzieckich w Afganistanie; w latach 1981–1982 zastępca dowódcy, a w latach 1982–1983 – dowódca 345 wydzielonego pułku powietrznodesantowego. W latach 1985–1987 ponownie służył w Afganistanie jako dowódca 103 Gwardyjskiej Dywizji Powietrznodesantowej; brał udział w operacji „Magistrala” (1987). W sumie przesłużył w Afganistanie 5 lat i 3 miesiące. W 1988 za „wykonywanie zadań bojowych przy minimalnych stratach w ludziach” otrzymał tytuł Bohatera Związku Radzieckiego.

Pucz Janajewa

Po opuszczeniu Afganistanu studiował w latach 1988–1990 w Akademii Sztabu Generalnego im. Woroszyłowa w Moskwie. W grudniu 1990 został dowódcą wojsk powietrznodesantowych ZSRR. W czasie puczu Janajewa 20 sierpnia 1991, początkowo wykonywał rozkazy puczystów – wprowadził do Moskwy 106 Dywizję Powietrznodesantową, obsadził jej żołnierzami strategiczne budynki, przygotowywał szturm „Białego Domu”. Jednak już pod koniec pierwszego dnia przewrotu wypowiedział się przeciwko siłowemu spacyfikowaniu parlamentu, podjął rozmowy z ugrupowaniem Borysa Jelcyna i jeszcze tego samego dnia, wydał rozkaz ochrony gmachu parlamentu przez podległe sobie oddziały. Postawa ta, mająca w dużym stopniu wpływ na niepowodzenie przewrotu, zadecydowała o jego dalszej karierze, jaka się dokonała w ciągu następnych kilku lat. Już trzy dni później (23 sierpnia 1991) został przez Jelcyna mianowany generałem pułkownikiem i I zastępcą ministra obrony RFSRR oraz przewodniczącym Państwowego Komitetu RFSRR ds Obrony. Funkcję wiceministra obrony pełnił zaledwie przez kilka miesięcy (do grudnia 1991). W styczniu 1992 został I zastępcą naczelnego dowódcy Połączonych Sił Zbrojnych WNP. W kwietniu 1992 ponownie został rosyjskim wiceministrem obrony (I zastępca), ale tym razem już Federacji Rosyjskiej.

Minister obrony

W maju 1992 został p.o., a następnie ministrem obrony FR i pierwszym w historii Rosji generałem armii. Graczow jawił się w tym okresie jako przeciwnik wycofania wojsk rosyjskich rozlokowanych poza granicami FR (głównie z krajów bałtyckich, Zakaukazia i Azji Środkowej). Deklarował się jako stronnik odpolitycznienia armii, ograniczenia jej liczebności i uzawodowienia. Przede wszystkim jednak, zyskiwał sobie coraz większe zaufanie i wpływ na samego Jelcyna. W czasie kryzysu konstytucyjnego w Rosji lat 1992–1993 był niewzruszonym stronnikiem wykazującego coraz bardziej dyktatorskie zapędy Jelcyna. Z tego powodu zbuntowany parlament ogłosił jego następcą Władisława Aczałowa, którego po zdławieniu puczu osadzono w więzieniu. Wielokrotnie deklarował, że armia popiera prezydenta i dał temu wyraz w czasie krwawej rozprawy Jelcyna z opozycją w październiku 1993, wzywając do Moskwy oddziały wojskowe i wydając rozkaz szturmu „Białego Domu”. Czołgi i śmigłowce szturmowe, dosłownie „rozstrzelały” budynek. Wdzięczny Jelcyn, miesiąc później (w listopadzie 1993) mianował go członkiem Rady Bezpieczeństwa FR i odznaczył Orderem za Odwagę Osobistą. W listopadzie 1994 mianował go członkiem kierownictwa grupy do spraw zaprowadzenia konstytucyjnego porządku i rozbrojenia grup bandyckich w Czeczenii. Pomiędzy grudniem 1994 a styczniem 1995 ze sztabu w Mozdoku Graczow osobiście dowodził działaniami armii rosyjskiej w republice Czeczenia. Po niepowodzeniu kilku ataków na Grozny powrócił do Moskwy. Od tego momentu, wraz z kolejnymi niepowodzeniami rosyjskimi w zbuntowanej republice, był coraz bardziej krytykowany. Zarzucano mu nieudolność i obwiniano o doprowadzenie do niepotrzebnego i wyczerpującego konfliktu. Zdymisjonowany w czerwcu 1996, po opanowaniu Groznego przez oddziały czeczeńskie. W czasie prezydenckiej kampanii wyborczej Jelcyna, jedna z najbardziej niepopularnych osobistości w kraju. Jako lider „partii wojny” w ścisłym kręgu doradców Jelcyna, był i jest uważany za głównego sprawcę wybuchu I wojny czeczeńskiej.

Z osobą Graczowa – w okresie, gdy pełnił funkcję ministra obrony – związanych było kilka głośnych afer. W pierwszej połowie lat 90. był oskarżany w prasie o prywatyzację ze szkodą dla ministerstwa obrony willi będących własnością resortu, nielegalną sprzedaż broni do Jugosławii oraz ogólnie o korupcję. Autor tych artykułów zamieszczanych w „Moskowskij Komsomolec” Dmitrij Chołodow został zamordowany w październiku 1994. Śledztwo doprowadziło w stan oskarżenia grupę byłych oficerów wojsk powietrznodesantowych z płk. Popowskim na czele. Podejrzanym o współudział był także sam Graczow, jednak ostatecznie Sąd Wojskowy Okręgu Moskiewskiego wszystkich uniewinnił.

Po dymisji

Do jesieni 1997 znajdował się w dyspozycji zwierzchnika sił zbrojnych FR (tj. prezydenta), wciąż pozostając generałem armii służby czynnej. W październiku 1997 Jelcyn, specjalnym dekretem mianował go doradcą naczelnego dyrektora „Roswoorużenije” (od 1998 – „Rosoboroneksport”) – państwowego przedsiębiorstwa zajmującego się eksportem rosyjskiej broni. Funkcję tę zajmował przez kolejne 10 lat, do stycznia 2007, kiedy to został z niej zwolniony na własną prośbę. Wciąż formalnie służąc w armii, został oddany do dyspozycji ministra obrony FR. Dzień po śmierci Borysa Jelcyna (24 kwietnia 2007) został zwolniony ze służby (po 42 latach) i przeniesiony do rezerwy.

W rezerwie

W czerwcu 2007 moskiewski dziennik Gazieta doniósł, że Graczow objął funkcję szefa grupy doradców naczelnego dyrektora omskiej Wytwórni Radioodbiorników im. A. Popowa. Pochowany na cmentarzu Nowodziewiczym.

Życie prywatne

Jego żoną była Lubow Aleksiejewna. Miał dwóch synów – Siergieja (ur. 1970), oficera ros. wojsk powietrznodesantowych i Walerego (ur. 1975), pracownika służb specjalnych FR.

Był kibicem piłki nożnej i siatkówki. Jeszcze będąc w szkole oficerskiej, w 1968 został mistrzem sportu ZSRR w biegach narciarskich.

Bibliografia

• Steven J. Zaloga, Berety z gwiazdami. Radzieckie wojska powietrznodesantowe, Warszawa 2003.
• (ros.) Sylwetka Pawła Graczowa w Lentapedii [1]
• A. Kreczetnikow Gieroi i antigieroi Kawkaza: Pawieł Graczow (ros.)